2 tháng 4, 2011

Thời luận:

                      “TOÁN... DĨ TẢI ĐẠO”
(Theo mục An ninh văn hóa, báo An ninh Thế giới, số 987 ra ngày 25/8/2010, trang 14)
          Từ xưa đến nay, nói về vai trò của văn học thì không gì gọn hơn, nêu được hết ý nghĩa của văn học đối với cuộc sống là câu “Văn dĩ tải đạo”, tạm hiểu là văn học phải giáo dục cho con người Đạo làm Người, hướng tới cái Chân - Thiện - Mỹ.
          Người ta chỉ nói “văn dĩ tải đạo” chứ không ai nói “toán... dĩ tải đạo” bao giờ.
          Ấy vậy mà những ngày này, toán học - một môn khoa học tự nhiên - toàn những con số, những mệnh đề, bổ đề, những định lí, những đáp số... lại đang góp phần “tải đạo” đến cho các thế hệ học sinh và cho người Việt Nam. Thành công vang dội thế giới của Giáo sư toán học Ngô Bảo Châu làm nức lòng người Việt Nam và càng khiến chúng ta có quyền tự hào với thế giới rằng, trí tuệ người Việt Nam không thua kém bất cứ dân tộc nào trên thế giới. Chúng ta đã có một Phạm Tuân, người châu Á đầu tiên bay vào vũ trụ; chúng ta có Đặng Thái Sơn, người châu Á đầu tiên đoạt giải Chopin và Ngô Bảo Châu, người thứ hai của châu Á được giải toán học Fields  một giải được ví như “giải Nobel về toán học”...
          Chúng ta vui mừng và kính trọng tài năng của Ngo Bảo Châu đã mang lại vinh quang cho Tổ quốc, cho một nền giáo dục Việt Nam. Nhưng chúng ta càng kính trọng hơn sự khiêm nhường, đầy trách nhiệm của Giáo sư đối với sự nghiệp giáo dục nước nhà. Nhận giải thưởng lớn như vậy, được vinh danh như vậy, nhưng những lời phát biểu của Giáo sư lại rất giản dị, chân thật... Không hề có cái “tôi” to vật vã như một số người khác. Thành công của Giáo sư trong nghiên cứu toán học, tinh thần yêu nước của Giáo sư đã là một “cú hích” mạnh mẽ cho các thế hệ học trò hôm nay.
          Trong khi đó, có không ít nhà văn, tài chưa bằng ai, đức cũng chả bằng ai, mới sáng tác được mươi bài thơ, hoặc vài ba đầu sách thì lại huênh hoang khoe “cái tôi”, đề cao “cái tôi” coi trái đất chỉ như “quả nắm đấm”, và nhìn bạn bè đồng nghiệp theo kiểu “mục hạ vô nhân”.
          Những nhà văn kiểu này chúng ta đã thấy quá rõ trước - trong - và sau Đại hội Nhà văn vừa qua. Thật xấu hổ cho giới văn nhân khi mà trong Đại hội, người ta phải kêu gọi rằng hãy nói về nhau, đối xử với nhau cho đúng nghĩa “văn nhân”. Thật xấu hổ cho giới văn nhân khi có những nhà văn mà đã có những tác phẩm được coi là “xuyên suốt thời gian”, đã từng có những tác phẩm đóng góp cho nền văn học nước nhà lại có lối phát ngôn thiếu... chất văn đến thế và có những hài động rất vô lối.
          Phúc bảy mươi đời cho giới văn nhân là những buổi họp của Đại hội Nhà văn như vừa qua lại không truyền hình trực tiếp. Chứ nếu bàn dân thiên hạ xem thấy, nghe thấy những gì mà một số văn nhân đã thể hiện tại Đại hội thì không hiểu văn chương, thơ phú chúng ta viết ra còn ai dám đọc và có lẽ chẳng ai gọi họ là “văn nhân” nữa mà sẽ gọi là những... “hại nhân”.
          Trong lịch sử văn học nước nhà, đã có không ít những áng văn chương mang lại sức mạnh và niềm tự hào cho cả dân tộc. Nhưng gần đây, chúng ta chẳng còn thấy nữa. Và câu “văn dĩ tải đạo” xem ra chính giới văn nhân đã tự mình đánh mất.
          Thôi, “văn” không làm được nhiệm vụ “tải đạo” thì hãy để “toán” làm nhiệm vụ này. Và Giáo sư Ngô Bảo Châu là một trong những người tiên phong!
(N.P)

GIÁO SƯ TÔN THẤT TÙNG - VỊ TỔ SƯ CỦA CẮT GAN CÓ KẾ HOẠCH

(Dân trí) - Trong bài tưởng niệm GS Tôn Thất Tùng in trên tờ Témoignage (Bằng chứng), tờ báo của giới Y học Pháp, BS J.-M. Krivine viết: Không ai có thể thay thế được GS Tôn Thất Tùng. Không một nhà phẫu thuật nào có tầm cỡ như ông trong thế hệ hiện nay…
Đưa bệnh viện Phủ Doãn lên ngang tầm quốc tế
Sau ngày Hà Nội giải phóng, ông xin thôi giữ chức Thứ trưởng Bộ Y tế để chuyên tâm làm khoa học. Qua tranh cãi gay gắt, cuối cùng, phương pháp cắt gan của Tôn Thất Tùng được nhiều nước công nhận. Ông được tặng Huy chương Phẫu thuật quốc tế Lannelongue, được bầu làm Viện sĩ nhiều Viện Hàn lâm, rồi được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh đợt I. Tên tuổi ông được đặt cho nhiều đường phố ở Hà Nội, Huế, Đà Nẵng, Long An...
Sau ngày Hà Nội giải phóng 10/10/1954, GS Tôn Thất Tùng bắt tay cải tạo Bệnh viện Phủ Doãn (nay là Bệnh viện Việt - Đức) cũ kỹ thành môt bệnh viện hiện đại với 350 giường và 60 chuyên gia (một số đạt trình độ giáo sư theo tiêu chuẩn quốc tế). Nhiều khoa của bệnh viện đuổi kịp các nước tiên tiến khi đó.
Năm 1958, ông thực hiện thành công ca mổ tim đầu tiên ở Việt Nam.
Năm 1965, cũng lần đầu tiên ở Việt Nam, ông sử dụng thành công máy tim - phổi nhân tạo trong khi mổ tim. Ở Sài Gòn thời đó, các bác sĩ Mỹ có đến biểu diễn phương pháp ấy, nhưng người Việt chưa ai áp dụng được. Tuy nhiên, đó vẫn chỉ là việc ứng dụng các kỹ thuật tiên tiến của nước ngoài, chứ chưa phải tự mình sáng chế, phát minh.
Nhớ lại bốn năm 1935-1939, khi mới 23-27 tuổi, ông đã mổ hơn 200 lá gan người chết, từ đó, viết thành công trình được Đại học Paris tặng huy chương bạc: Cách phân chia các mạch máu trong gan. Đó thật sự là một khám phá, bởi vì, từ thời cổ đại Hy Lạp cho đến lúc ấy, chưa ai làm được.
Nắm chắc các mạch máu trong gan rồi, ông đi đến một giả thuyết táo bạo: Rất có thể tìm tất cả các mạch máu trong gan, buộc chúng lại và sau đó mới cắt gan. Đấy chính là cách làm về sau được gọi là phương pháp cắt gan có kế hoạch mà ông là người thực hiện đầu tiên trên thế giới, là “cha đẻ” - như lời khẳng định của nhà phẫu thuật Pháp Jean-Michel Krivine, Chủ nhiệm Khoa Phẫu thuật Trung tâm Bệnh viện Émile-Roux, Paris.
Ca mổ đầu tiên theo phương pháp do Tôn Thất Tùng đề xướng và được GS Mayer-May tán thành, diễn ra tại Hà Nội năm 1939, được viết thành báo cáo gửi tới Viện Hàn lâm Phẫu thuật Paris. Viện giao cho GS Funck-Brentano đọc và nhận xét. Tiếc thay, ông này công kích!
“Ý tuởng của Tôn Thất Tùng quá mới - J.M. Krivine viết - cho nên, lúc bấy giờ, chưa được cơ quan khoa học đầy quyền uy này thấu hiểu!”
Thất vọng trước sự “đón tiếp” của “vị thánh” của ngành phẫu thuật thế giới thời ấy, Tôn Thất Tùng e ngại, không đụng dao mổ đến gan trong hơn 20 năm ròng rã!
Một lần nữa, cái mới có thể bị bóp chết!
Trở về Hà Nội giải phóng, không bị biệt lập về khoa học với thế giới bên ngoài, GS Tùng mới biết: Năm 1952, GS Pháp Lortat-Jacob đã thành công khi cắt gan có kế hoạch, bằng cách trước khi cắt, tìm buộc tất cả các cuống mạch máu ở ngoài gan. Ông lại cảm thấy hăm hở như xưa, muốn tiếp tục cái công việc bỏ dở từ năm 27 tuổi.
Ngày 07/01/1961, ông cắt thuỳ gan phải của một ca ung thư sơ phát chỉ vẻn vẹn trong... 6 phút! Nếu làm theo phương pháp Lortat-Jacob, thì phải mất 3-4 giờ! Phương pháp của ông khác phương pháp Lortat-Jacob ở chỗ: Ông tìm các mạch máu và ống mật ở ngay trong gan (qua tổ chức gan ung thư bị ông bóp vỡ) để thắt lại trước khi mổ; trong khi Lortat-Jacob tìm ở ngoài gan, do vậy, lâu hơn nhiều. Sở dĩ ông có thể làm được như vậy là vì chính ông là người đầu tiên trên thế giới mô tả được rành rẽ các mạch máu và ống mật trong gan.
Ông bèn cho công bố Một phương pháp cắt gan mới trên tờ The Lancet (Dao bầu) ở London, tờ tạp chí rất nổi tiếng trong ngành phẫu thuật thế giới, phát hành hàng triệu bản. Công trình gây chấn động dư luận. Chỉ sau một tháng, hơn 100 nhà phẫu thuật từ Mỹ đến Australia gửi thư sang Hà Nội, xin ông thêm tài liệu. Một số người viết bài dè dặt hoan nghênh. Nhưng nhiều người hoài nghi, kịch liệt phản đối! Đọc những lời bài bác của giới phẫu thuật phương Tây, không ít người Việt Nam vội cho là “phen này ông Tùng hố to” bởi vì đã làm một việc... “phản khoa học”!
Một lần nữa, cái mới đứng trước nguy cơ bị bóp chết!
Để có thể dành hết thời gian và tâm huyết cho phẫu thuật, GS Tùng xin thôi giữ chức Thứ trưởng Bộ Y tế.
Không nên nghe “Tây” bảo sai, là bỏ cuộc!
Về “cuộc đọ sức với cái cũ” năm ấy, GS Tùng kể lại: “Nhà phát minh, sáng chế phải là người can đảm rất mực, không hề biết nản chí là gì, không sợ có ý kiến chống đối! Con người ấy phải luôn kiên trì tiếp tục công việc của mình, phải dám tranh cãi, và phải thông thạo chuyên môn cũng như ngoại ngữ để tranh cãi với đồng nghiệp quốc tế. Không nên có mặc cảm tự ti, nghe “Tây” bảo sai là thôi, không dám làm nữa; hoặc nghe chung quanh có người không tin hay thậm chí cho mình “phản khoa học” là bỏ cuộc!”
Giờ đây, ông vững tin ở mình hơn. Nếu năm 1939, ông chán nản do lời nhận xét bất công của GS Funck-Brentano, thì năm 1962, ông sẵn sàng “một mình một ngựa” lao vào cuộc luận chiến tưởng chừng không cân sức với những tên tuổi lớn. Và rồi cuối cùng, ông đã thắng. Những người công kích ông dữ dội nhất, một khi đã thấu hiểu phương pháp mới do ông đề xướng liền “phục thiện”, quay ra ca ngợi ông hết lời, coi ông là “cha đẻ”, là “vị tổ sư” của phương pháp cắt gan có kế hoạch!
Phương pháp cắt gan của Tôn Thất Tùng cũng được giới thiệu trong Encyclopédie médico - chirurgicale (Bách khoa thư nội thương - phẫu thuật) của Pháp; được đưa vào Obstetrics and Surgery's Reader Digest (Tuyển chọn các tài liệu sản khoa và phẫu thuật) của Mỹ.
Tạp chí Lyon chirurgicale (Lyon Phẫu thuật) viết: “Hai tinh hoa mà Đại học Y Hà Nội có thể tự hào là: 1) Lần đầu tiên trên thế giới nghiên cứu các mạch máu trong gan, và 2) Lần đầu tiên cắt gan có kế hoạch.”
Cả hai tinh hoa đó đều là của Tôn Thất Tùng.
Không có nhà phẫu thuật nào sánh ngang tầm cỡ
Năm 1979, Nhà xuất bản Masson ở Paris in tiếp một cuốn sách khác của GS Tùng: Les Résections majeures et mineures du foie (Phẫu thuật lớn và nhỏ về gan). Trong tác phẩm này, ông tổng kết 715 ca ông đã cắt gan. Con số đó vượt xa kinh nghiệm của các nhà phẫu thuật gan khác trên thế giới: Sau ông là một nhà phẫu thuật Singapore cắt hơn 100 ca.
Nhà phẫu thuật Pháp J.M.Krivine nhận xét: “Với cuốn sách đó, kỹ thuật cắt gan của Tôn Thất Tùng đã dứt khoát được xác định thành quy trình, thao tác. Quả thật, người ta có thể nói ông đã “dân chủ hoá” phẫu thuật cắt gan, cho phép mọi nhà phẫu thuật đại cương, nếu chịu khó học tập phương pháp của ông, cũng sẽ không còn phải chịu bó tay trước những tổn thương nghiêm trọng ở gan.”
GS Tôn Thất Tùng được bầu làm Viện sĩ Viện Hàn lâm Phẫu thuật Paris, Viện sĩ Viện Hàn lâm Y học Liên Xô, v.v.
Ông được nhiều nước mời đến trình diễn phương pháp do chính ông đề xướng.
Trong một đời người, có được một công trình kinh điển như thế, đã là vinh hạnh lắm rổi. Thế mà, Tôn Thất Tùng công bố tới 123 công trình lớn, nhỏ.
Năm 1977, GS Tôn Thất Tùng được Viện Hàn lâm Phẫu thuật Paris tặng Huy chương Phẫu thuật quốc tế Lannelongue. Đây là loại huy chương đặt ra từ năm 1911 và 5 năm mới trao cho 1 người. Người ấy hiển nhiên phải là nhà phẫu thuật xuất sắc nhất thế giới trong 5 năm ấy. Tôn Thất Tùng là người thứ 12 được tặng huy chương đó.
Nhà phẫu thuật trứ danh của nước ta qua đời lúc 11 giờ 45 phút ngày 07/5/1982, thọ 70 tuổi.
Trong bài tưởng niệm GS Tôn Thất Tùng - một nhà phẫu thuật lớn đã ra đi in trên tờ Témoignage (Bằng chứng - tờ báo của giới Y học Pháp), BS J.M. Krivine viết: “Không ai có thể thay thế được Giáo sư Tôn Thất Tùng! Không một nhà phẫu thuật nào có tầm cỡ như ông trong thế hệ hiện nay (...). Nhưng chúng ta tin rằng ngành phẫu thuật Việt Nam sẽ tiếp tục nuôi dưỡng và phát huy nhiệt tình, tính nghiêm túc và trí tuệ cởi mở của bậc thầy khai sáng ấy.”
Tôn Thất Tùng đã qua đời! Nhưng ông vẫn sống với trường phái phẫu thuật do ông sáng lập. Ông còn được thế giới trân trọng vì đã công bố những công trình mở đường cho việc nghiên cứu chất độc da cam/ dioxin.
Năm 1984, GS Arthur H.Westing ở Stockholm cho in cuốn: Chất diệt cỏ trong chiến tranh - những hậu quả lâu dài về mặt sinh thái học và đối với cơ thể con người, với lời để từ: “Cuốn sách này được để tặng vong linh GS Tôn Thất Tùng (1912-1982)”.
Tên tuổi ông còn lại mãi trên các đường phố Tôn Thất Tùng ở Hà Nội, Huế, Đà Nẵng, Long An...

BÀI VĂN ĐIỂM 9+ CỦA EM HÀ MINH NGỌC

Đề bài: Một bài học sâu sắc, ý nghĩa mà cuộc sống đã tặng cho em?
Bài làm
BẢN CHẤT CỦA THÀNH CÔNG
Đã bao giờ bạn tự hỏi thành công là gì mà bao kẻ bỏ cả cuộc đời mình theo đuổi? Phải chăng đó là kết quả hoàn hảo trong công việc, sự chính xác đến từng chi tiết? Hay đó là cách nói khác của từ thành đạt, nghĩa là có được một cuộc sống giàu sang, được mọi người nể phục? Vậy thì bạn hãy dành chút thời gian để lặng mình suy ngẫm. Cuộc sống sẽ chỉ cho bạn có những người đạt được thành công theo một cách giản dị đến bất ngờ.
Thành công là khi bố và con trai có dũng khí bước vào bếp, nấu những món ăn mẹ thích nhân ngày 8/3. Món canh có thể hơi mặn, món cá sốt đáng lẽ phải có màu đỏ sậm thì lại ngả sang màu…đen cháy. Nhưng nhìn mâm cơm, mẹ vẫn cười. Bởi vì hai bố con không thể thành công trên “chiến trường” bếp núc, nhưng lại thành công khi tặng mẹ “đoá hồng” của tình yêu. Một món quà ý nghĩa hơn cả những món quà quý giá, hạnh phúc ấy long lanh in trong mắt mẹ.
Thành công còn là hình ảnh một cậu bé bị dị tật ở chân, không bao giờ đi lại bình thường được. Từ nhỏ cậu đã nuôi ước mơ trở thành cầu thủ bóng đá. Sau bao nỗ lực khổ luyện, cậu bé trở thành cầu thủ dự bị trong một đội bóng nhỏ, và chưa bao giờ được chính thức ra sân. Nhưng đó không phải là thất bại. Trái lại, thành công đã nở hoa khi cậu bé năm xưa, với bao nghị lực và quyết tâm, đã chiến thắng hoàn cảnh để theo đuổi ước mơ từ ngày thơ bé. Thành công ấy, liệu có mấy người đạt được?
Sau mỗi mùa thi đại học, có bao “sĩ tử” buồn rầu khi biết mình trở thành “tử sĩ”. Hai bảy điểm, cao thật đấy. Nhưng cao mà làm gì khi NV1 lấy tới hai bảy phẩy năm? Đó thật ra không phải là thất bại, chỉ là khi thành công - bị - trì - hoãn mà thôi. Cuộc sống vẫn chào đón họ với NV2, NV3. Quan trọng là họ đã nỗ lực hết sức để khẳng định mình. Đó là ý nghĩa vẹn nguyên của các kỳ thi, và cũng là bản chất của thành công.


Lời phê của cô giáo dạy văn
Cảm ơn em đã tặng cô một bài học, một lời động viên vào lúc cô cần nó nhất. Em đã thực sự thành công đấy. Mong em tiếp tục thành công.


Ngày còn nhỏ, tôi đã được đọc một câu chuyện rất xúc động. Truyện kể về một cậu bé nghèo với bài văn tả lại mẹ - người phụ nữ đã che chở cuộc đời em. Cậu bé viết về một người mẹ với mái tóc pha sương, với đôi bàn tay ram ráp nhăn nheo nhưng dịu hiền và ấm áp. Cậu kết luận rằng: bà ngoại là người mẹ - người phụ nữ đã nâng đỡ em trong suốt hành trình của cuộc đời. Bài văn lạc đề, phải về nhà viết lại. Nhưng đó mới chính là một tác phẩm thành công, bởi ở đó chất chứa tình yêu thương của đứa cháu mồ côi dành cho bà ngoại. Liệu có thành công nào, tình cảm nào thiêng liêng hơn thế?
Nhiều năm trước, báo chí từng vinh danh một cậu học trò nghèo thi đậu đại học với vị trí thủ khoa. Đối với cậu, đó là một thành công lớn. Nhưng có một thành công khác, lặng thầm mà lớn lao, đó là chiến thắng của một người cha gần 20 năm trời đạp xích lô nuôi con ăn học. Bao niềm tin và hi vọng hiện lên trên gương mặt vốn đã chịu nhiều khắc khổ. Và ngày con trai đậu đại học cũng là ngày tốt nghiệp khoá - học - của - một- người - cha.
Tôi biết có một nữ sinh tốt nghiệp đại học với tấm bằng loại ưu gần hai mươi năm trước. Với tài năng của mình, cô có thể gặt hái thành công trên con đường sự nghiệp và danh vọng. Nhưng cô sinh viên năm ấy đã chấp nhận hi sinh những cơ hội của đời mình để trở thành một người vợ đảm đang, một người mẹ dịu hiền của hai cô công chúa nhỏ. Cho tới bây giờ, khi đã là một phụ nữ trung niên, Người vẫn nói với tôi rằng: “Chăm sóc bố và hai con chu đáo, đối với mẹ đã là một thành công lớn”. Mỗi khi nghe câu nói ấy, tôi lại rơi nước mắt. Gia đình là hạnh phúc, là thành quả đẹp đẽ của đời mẹ, và chúng tôi phải cảm ơn mẹ vì điều đó.
Con người luôn khát khao thành công, nhưng mù quáng theo đuổi thành công thì thật là vô nghĩa. Bạn muốn mình giàu có, muốn trở thành tỉ phú như Bill Gates? Vậy thì hãy gấp đồng tiền một cách cẩn thận rồi trao nó cho bà cụ ăn xin bên đường. Với việc làm đẹp đẽ ấy, bạn sẽ cho mọi người hiểu được bạn không chỉ giàu có về vật chất mà còn giàu có tâm hồn. Khi đó, bạn đã thực sự thành công.
Cũng có khi bạn ước mơ thành công sẽ đến với mình như đến với Abramovich - ông chủ của đội bóng toàn những ngôi sao? Thành công chẳng ở đâu xa, chỉ cần bạn dành thời gian chăm sóc cho “đội bóng” của gia đình bạn. Ở đó, bạn nhận được tình yêu thương vô bờ bến, thứ mà Abramovich không nhận lại được từ những cầu thủ của ông ta. Thành công đến với mọi người một cách giản dị và ngọt ngào như thế!
Bạn được sinh ra, đó là một thành công vĩ đại của cha và mẹ. Trách nhiệm của bạn là phải gìn giữ cho vẻ đẹp hoàn thiện của thành công ấy. Đừng bao giờ ủ ê nghĩ rằng cuộc sống là một chuỗi của thất bại, bởi như một giáo sư người Anh từng nói: “Cuộc sống này không có thất bại, có chăng là cách chúng ta nhìn nhận mọi việc mà thôi”. Còn đối với tôi, thành công là khi ai đó đọc được bài viết nhỏ này. Có thể sẽ chẳng được điểm cao, nhưng gửi gắm được những suy nghĩ của mình vào trang viết, với tôi, đó là một thành công.
Hà Minh Ngọc
(Chú thích: Bày văn này là bài kiểm tra đầu tiên trong năm học mới của em Hà Minh Ngọc, học sinh lớp 10 Văn - khối phổ thông chuyên, Đại học Sư phạm Hà Nội ngày 06/9/2006).

MƯỜI ĐIỀU LÃNG PHÍ NHẤT TRONG CUỘC ĐỜI!

Trong hành trình tạo dựng một cuộc đời có ý nghĩa, nếu bạn lỡ coi thường 1 trong 10 điều thiết yếu dưới đây, coi như bạn đã tự đánh mất 1 phần nhựa sống của chính mình.
         Sức khỏe: Lúc còn trẻ, người ta thường ỷ lại vào sức sống tràn trề đang có. Họ làm việc như điên, vui chơi thâu đêm, ăn uống không điều độ.... Cứ như thế, cơ thể mệt mỏi và lão hoá nhanh. Khi về già, cố níu kéo sức khoẻ thì đã muộn.
         Thời gian: Mỗi thời khắc “vàng ngọc” qua đi là không bao giờ lấy lại được. Vậy mà không hiếm kẻ ném 8 giờ làm việc qua cửa sổ. Mỗi ngày, hãy nhìn lại xem mình đã làm được điều gì. Nếu câu trả lời là “không”, hãy xem lại quĩ thời gian của bạn nhé!
         Tiền bạc: Nhiều người hễ có tiền là mua sắm, tiêu xài hoang phí trong phút chốc. Đến khi cần một số tiền nhỏ, họ cũng phải đi vay mượn. Những ai không biết tiết kiệm tiền bạc, sẽ không bao giờ sở hữu được một gia tài lớn.
         Tuổi trẻ: Là quãng thời gian mà con người có nhiều sức khoẻ và trí tuệ để làm những điều lớn lao. Vậy mà có người đã quên mất điều này. “Trẻ ăn chơi, già hối hận” là lời khuyên dành cho những ai phí hoài tuổi thanh xuân cho những trò vô bổ.
         Không đọc sách: Sách truyền bá văn minh. Không có sách, lịch sử im lặng, văn chương câm điếc, khoa học tê liệt, tư tưởng và suy xét ứ đọng. Từ sách, bạn có thể khám phá biết bao điều kì thú trên khắp thế giới. Thật phí “nửa cuộc đời” cho những ai chưa bao giờ biết đọc sách là gì!
         Cơ hội: Cơ hội là điều không dễ dàng đến với chúng ta trong đời. Một cơ may có thể biến bạn thành giám đốc thành đạt hay một tỉ phú lắm tiền. Nếu thờ ơ để vận may vụt khỏi tầm tay, bạn khó có thể tiến về phía trước.
         Nhan sắc: Là vũ khí lợi hại nhất của phụ nữ. Có nhan sắc, bạn sẽ tự tin và chiếm được nhiều ưu thế hơn so với người khác. Tuy nhiên, “tuổi thọ” của nhan sắc có hạn. Thật hoang phí khi để sắc đẹp xuống dốc. Hãy chăm sóc mình ngay từ bây giờ.
         Sống độc thân: Phụ nữ ngày nay theo trào lưu “chủ nghĩa độc thân”. Thực tế là khi sống một mình, bạn rất cô đơn và dễ cảm thấy thiếu vắng vòng tay yêu thương của chồng con. Bận bịu gia đình chính là một niềm vui. Sống độc thân, bạn đã lãng phí tình cảm đẹp đẽ ấy.
         Không đi du lịch: Một vĩ nhân đã từng nói: “Khi đi du lịch về, con người ta lớn thêm và chắc chắn một điều là trái đất phải nhỏ lại”. Vì thế, nếu cho rằng đi du lịch chỉ làm hoang phí thời gian và tiền bạc, bạn hãy nghĩ lại nhé!
         Không học tập: Một người luôn biết trau dồi kiến thức sẽ dễ thành công hơn người chỉ biết tự mãn với những gì mình biết. Nếu không học hành, bạn đang lãng phí bộ óc đấy!
9 SỰ THẬT KINH NGẠC VỀ BILL GATES!
Chủ nhật, ngày 14/06/2009

Bill Gates kiếm được 250 USD mỗi giây, khoảng 20 triệu USD mỗi ngày và 7,8 tỷ USD một năm.
          Mỗi ngày Bill Gates kiếm được 20 triệu USD, nếu đổi tài sản của tỉ phú này thành tờ tiền 1 USD có thể làm con đường từ trái đất tới mặt trăng.
          Đó là một vài ví dụ trong số 9 so sánh thú vị xung quanh tài sản khổng lồ của tỉ phú Bill Gates, người sáng lập hãng phần mềm nổi tiếng thế giới Microsoft.

1. Bill Gates kiếm được 250 USD mỗi giây, khoảng 20 triệu USD mỗi ngày và 7,8 tỉ USD một năm.
2. Nếu ông ấy đánh rơi một USD, ông ấy sẽ không buồn nhặt lại vì như vậy sẽ mất 4 giây, tức khoảng 1.000 USD.
3. Nợ của nước Mỹ là 5,62 nghìn tỉ USD, nếu được giao trả món nợ này, Bill Gates sẽ trả xong trong chưa đầy 10 năm.
4. Bill Gates có thể làm từ thiện khoảng 15 USD cho mỗi người trên trái đất mà vẫn còn giữ lại cho riêng mình được 5 triệu USD.
5. Michael Jordan là vận động viên được trả lương cao nhất ở Mỹ. Nếu vận động viên này không ăn không uống, giữ lại toàn bộ thu nhập khoảng 30 triệu USD mỗi năm, thì phải đợi đến đến năm 227 tuổi mới giàu như Bill Gates hiện nay.
6. Nếu B.Gates là 1 quốc gia, ông ấy sẽ là quốc gia giàu có thứ 37 trên trái đất.
7. Nếu bạn có thể đổi tất cả tiền của Bill Gates thành tờ 1 USD, bạn có thể làm con đường nối từ trái đất đến mặt trăng. Để làm con đường bằng các tờ tiền 1 USD này, bạn phải mất 1.400 năm và sử dụng 713 máy bay Boeing 747 để chở số tiền đó.
8. Năm nay, Bill Gates đã ở tuổi 54. Nếu giả dụ sống thêm 35 năm nữa, ông ta phải tiêu 6,78 triệu USD mỗi ngày mới hết số tiền ông ấy kiếm được hiện nay.
9. Nếu người dùng hệ điều hành Microsoft Windows có thể lấy được 1 USD với mỗi lần máy tính treo vì lỗi của hệ điều hành, Bill Gates sẽ phá sản trong 3 ngày.
(Theo 24h.com)
           將進酒
君不見黃河之水天上來,
奔流到海不復回?
君不見高堂明鏡悲白髮,
朝如青絲暮成雪?
人生得意須盡歡,
莫使金樽空對月。
天生我才必有用,
千金散盡還復來。
烹羊宰牛且為樂,
會須一飲三百杯。
岑夫子,
丹丘生,
將進酒
杯莫停。
與君歌一曲,
請君為我傾耳聽。
鐘鼓饌玉何足貴,
但願長醉不願醒。
古來聖賢皆寂寞,
唯有飲者留其名。
陳王昔時宴平樂,
斗酒十千恣歡謔。
主人為何言少錢,
逕須沽取對君酌。
五花馬,千金裘,
呼兒將出換美酒,
      與爾同消萬古愁。
                          TƯƠNG TIẾN TỬU
Quân bất kiến Hoàng Hà chi thủy thiên thượng lai,
Bôn lưu đáo hải bất phục hồi!
Hựu bất kiến cao đường minh kính bi bạch phát,
Triêu như thanh ti mộ thành tuyết.
Nhân sinh đắc ý tu tận hoan,
Mạc sử kim tôn không đối nguyệt!
Thiên sinh ngã tài tất hữu dụng,
Thiên kim tán tận hoàn phục lai.
Phanh dương tể ngưu thả vi lạc,
Hội tu nhất ẩm tam bách bôi.
Sầm phu tử,
Đan Khâu sinh.
Tương tiến tửu,
Bôi mạc đình!
Dữ quân ca nhất khúc,
Thỉnh quân vị ngã khuynh nhĩ thính: “Chung cổ soạn ngọc bất túc quý,
Đãn nguyện trường túy bất nguyện tinh!
Cổ lai thánh hiền giai tịch mịch,
Duy hữu ẩm giả lưu kỳ danh.
Trần Vương tích thời yến Bình Lạc,
Đẩu tửu thập thiên tứ hoan hước”.
Chủ nhân hà vi ngôn thiểu tiền,
Kính tu cô thủ đối quân chước.
Ngũ hoa mã,
Thiên kim cừu,
Hô nhi tương xuất hoán mỹ tửu,
Dữ nhĩ đồng tiêu vạn cổ sầu.

      SẮP MỜI RƯỢU
(Hoàng Tạo, Tương Như dịch)
Há chẳng thấy, nước sông Hoàng từ trời tuôn xuống
Chảy nhanh ra biển, chẳng quay về,
Lại chẳng thấy, thềm cao gương soi rầu tóc bạc
Sớm như tơ xanh, chiều tựa tuyết?
Đời người đắc ý hãy vui tràn,
Chớ để bình vàng suông bóng nguyệt!
Trời sinh thân ta, hẳn có dùng,
Nghìn vàng tiêu hết rồi lại đến.
Mổ dê, giết trâu, cứ vui đi,
Uống liền một mạch ba trăm chén!
Bác Sầm ơi,
Bác Đan ơi!
Sắp mời rượu,
Chớ có thôi!
Vì nhau tôi xin hát,
Hãy vì tôi hai bác nghe cùng: “Này cỗ ngọc, nhạc rung, chẳng chuộng,
Muốn say hoài, chẳng muốn tỉnh chi!
Thánh hiền tên tuổi bặt đi,
Chỉ phường thánh rượu tiếng ghi muôn đời!
Xưa Trần Vương yến nơi Bình Lạc,
Rượu tiền muôn đùa cợt tha hồ”
Chủ nhân kêu thiếu tiền ru?
Để cùng dốc chén, ta mua đi nào!
Đây ngựa gấm,
Đây áo cừu,
Này con, đổi rượu hết,
Cùng nhau ta giết cái sầu nghìn thu!

XIN THẦY HÃY DẠY CHO CON TÔI!

(Đây được cho là lá thư của Tổng thống Mỹ Abraham Lincoln viết gửi cho thầy Hiệu trưởng của trường nơi con trai ông theo học)
Kính gửi thầy…!
Con tôi sẽ phải học tất cả những điều này: Rằng không phải tất cả mọi người đều công bằng, tất cả mọi người đều chân thật. Nhưng xin thầy hãy dạy cho cháu biết: Cứ mỗi kẻ vô lại ta gặp trên đường phố, thì ở đó, sẽ có một con người chính trực; bên cạnh một chính trị gia ích kỉ, sẽ xuất hiện một nhà lãnh đạo tận tâm.
Xin hãy dạy cho cháu biết rằng cứ mỗi một kẻ thù ta gặp ở nơi này thì ở nơi khác ta lại tìm thấy một người bạn. Bài học này sẽ mất nhiều thời gian, tôi biết; nhưng xin thầy hãy dạy cho cháu hiểu rằng một đồng đôla kiếm được do công sức lao động của mình bỏ ra còn quí giá hơn nhiều so với năm đôla nhặt được trên hè phố…
Xin hãy dạy cho cháu học cách chấp nhận thất bại và cách tận hưởng niềm vui chiến thắng. Xin hãy dạy cháu tránh xa sự đố kị. Xin dạy cho cháu biết được bí quyết của niềm vui thầm lặng. Dạy cho cháu biết được rằng những kẻ hay bắt nạt người khác là những kẻ dễ bị đánh bại nhất…
Xin hãy dạy cho cháu biết đến thế giới kì diệu của sách… nhưng cũng để cho cháu có đủ thời gian để lặng lẽ suy tư về sự bí ẩn muôn thuở của cuộc sống: Đàn chim tung cánh trên bầu trời, đàn ong bay lượn trong nắng và những bông hoa nở ngát bên đồi xanh.
Ở trường, xin thầy hãy dạy cho cháu biết chấp nhận thi rớt còn vinh dự hơn gian lận trong khi thi. Xin hãy tạo cho cháu có niềm tin vào ý kiến riêng của bản thân, cho dù tất cả mọi người xung quanh đều cho rằng ý kiến đó là không xứng đáng…
Xin hãy dạy cho cháu biết cách đối xử dịu dàng với những người hòa nhã và cứng rắn với những kẻ thô bạo. Xin tạo cho cháu sức mạnh để không chạy theo đám đông khi tất cả mọi người đều chạy theo thời thế.
Xin hãy dạy cho cháu biết phải lắng nghe tất cả mọi người nhưng cũng xin thầy dạy cho cháu biết cần phải sàng lọc những gì nghe được qua một tấm lưới Chân lí để cháu chỉ đón nhận được những gì tốt đẹp mà thôi.
Xin hãy dạy cho cháu cách mỉm cười khi buồn bã… Xin hãy dạy cho cháu biết rằng không có sự xấu hổ trong những giọt nước mắt. Xin hãy dạy cho cháu biết chế giễu những kẻ yếm thế và cẩn trọng trước sự ngọt ngào đầy cạm bẫy.
Xin hãy dạy cho cháu biết rằng có thể bán cơ bắp và trí tuệ cho người ra giá cao nhất nhưng không bao giờ được để cho ai ra giá mua trái tim và tâm hồn mình.
Xin hãy dạy cho cháu biết ngoảnh tai làm ngơ trước một đám đông gào thét… và đứng thẳng người bảo vệ lẽ phải.
Xin hãy đối xử với cháu dịu dàng nhưng đừng vuốt ve nuông chiều cháu bởi vì chỉ có sự thử thách của lửa mới mới tôi luyện nên những thanh sắt cứng rắn. Hãy giúp cho cháu có can đảm biểu lộ sự thiếu kiên nhẫn, và có đủ kiên nhẫn để biểu lộ sự can đảm. 
Xin hãy dạy cho cháu biết rằng cháu phải luôn có niềm tin tuyệt đối vào bản thân bởi vì khi đó cháu sẽ luôn có niềm tin tuyệt đối vào nhân loại.
Đây quả là một yêu cầu quá lớn, tôi biết, thưa thầy, nhưng xin thầy cố gắng hết sức mình…, con trai tôi là một cậu bé tuyệt vời.

(Nguồn “Những câu chuyện về người thầy”)

ĐIỀU QUAN TRỌNG TRONG CUỘC SỐNG!

Đôi khi, có những người bước vào đời bạn với những mục đích khác nhau: Có người dạy bạn học, có người muốn giúp bạn nhận rõ bạn là ai và trong tương lai bạn muốn mình là người như thế nào... Bạn không bao giờ biết rõ những người đó là ai - có thể đó là bạn cùng phòng với bạn, một người hàng xóm tốt bụng, một giáo sư, một người bạn, người yêu, hoặc thậm chí là một người hoàn toàn xa lạ. Nhưng khi nhìn vào mắt họ, trong khoảnh khắc, bạn nhận ra rằng - theo một cách nào đó, họ sẽ làm thay đổi đời bạn.
Có những khi, bạn gặp phải những điều khiến bạn khó chịu, khổ sở và thậm chí không công bằng với bạn; nhưng đôi khi nghĩ lại, bạn nhận ra rằng: Nếu không chiến thắng được những chướng ngại đó, bạn sẽ không bao giờ biết được khả năng, sức mạnh ý chí và sự can đảm của mình.
Bệnh tật, sự xúc phạm, tình yêu, những khoảnh khắc chân thành và sự ngu muội - tất cả đều xảy ra để kiểm nghiệm đâu là giới hạn tận cùng trong tâm hồn bạn. Nếu không có những thử thách này, cuộc đời sẽ giống như một con đường phẳng lì cho ta đi qua mà không có đích đến. Một cuộc sống đầy cảm giác an toàn và đầy đủ sẽ khiến ta trở nên ngu muội và trở thành người vô dụng...
Những người bạn gặp có ảnh hưởng đến cuộc sống của bạn; những thành công hay thất bại mà bạn trải qua sẽ giúp bạn trở thành người có ích cho xã hội. Thậm chí, ngay cả khi bạn trải qua những khoảnh khắc tồi tệ nhất trong cuộc đời, điều đó cũng giúp ích cho bạn, bởi vì đôi khi đó chính là những điều quan trọng nhất cần có trong cuộc sống của bạn.
Nếu những ai yêu thương bạn, bạn hãy vui vẻ đón nhận và đáp trả, vì điều đó không những nói lên rằng họ yêu thương bạn thật lòng mà họ còn dạy cho bạn tình yêu thương đồng loại và khai mở trái tim bạn, đồng thời mở ra mọi điều mới lạ trước mắt bạn.
Nếu những ai làm tổn thương bạn, lừa dối bạn hay làm tan nát trái tim bạn, hãy tha thứ cho họ vì họ đã giúp bạn nhận thức rõ về lòng tin, và điều quan trọng là nó giúp bạn hiểu được bạn cần trải lòng mình với ai và những loại người nào bạn cần phải đề phòng...
Từng ngày, từng ngày, trong mọi khoảnh khắc, bạn trải qua những điều mà có thể không bao giờ bạn gặp lại những tình huống đó lần thứ hai. Hãy nói chuyện với những ai trước đó bạn chưa hề gặp và hãy lắng nghe những gì họ nói.
Hãy yêu mình, ngẩng cao đầu và tin tưởng chính bản thân mình vì nếu bạn không tin bản thân mình, sẽ khó mà có ai đặt lòng tin vào bạn. Bạn có thể làm bất cứ điều gì bạn muốn. Hãy tạo cho mình một cuộc sống đúng nghĩa mà không hề hối tiếc bất cứ điều gì. Và nếu bạn yêu thương một người nào đó, hãy bày tỏ lòng mình vì bạn sẽ không bao giờ biết những gì đang chờ bạn ở phía trước!!!
(Chuyên mục: Nghệ thuật sống - báo Khoa học và Đời sống, số 255
ra ngày 04.12.2004, trang 77)

5 TẬT XẤU CỦA SINH VIÊN THỜI ĐẠI!

Đại đa số sinh viên là những người năng động, tự tin, nhiệt tình đầy bản lĩnh. Bên cạnh đó còn rất nhiều, rất nhiều sinh viên “nhiễm” thói xấu có hại cho bản thân...
Ngủ nhiều và lười
Ngủ nhiều đôi khi được xem như “hội chứng” tập thể của sinh viên, nhất là vào mùa đông. Cả phòng đóng cửa ngủ, phòng này ngủ, phòng bên cạnh cũng… ngủ. Một lần đến kí túc xá trường X thăm đứa em họ. 9 giờ sáng mà không khí vẫn im ỉm, không thấy động tĩnh gì. Tôi cứ tưởng đang vào dịp hè. Đứa em tôi bảo: em lên chuông dậy rồi, mở mắt thấy chưa đứa nào dậy, lại... ngủ tiếp!
Không chỉ ngủ vùi hai ngày cuối tuần, kịch bản những ngày trong tuần… vẫn vậy. Có sinh viên bỏ học để ngủ bù buổi tối thức khuya quá vì… xem phim. Có sinh viên cố gắng dậy sớm đi học từ tiết hai. Nói là lên giảng đường mà có “chiến đấu” tới cùng đâu. Lại vật vã trên bàn và rồi “ngàn thu” khi nào không hay. Nghĩ mà thương. Hết giờ đôi khi không biết đường mà về. Thấy sinh viên ngủ nhiều mà sợ.
Hằng- sinh viên năm thứ 3 HVNH được bạn bè cùng phòng đặt cho biệt danh là “công chúa ngủ trong chăn”. Hễ đi học về là Hằng ngủ. “Thà ngủ còn hơn ăn cơm”- đó là triết lý sống của cô. Ngủ nhiều đến nỗi hai mí mắt Hằng lúc nào cũng híp lại, hai má thì căng tròn trông thật dễ thương. Do ngủ nhiều nên Hằng chẳng biết gì về tình hình trong kí túc xá, cả chuyện ở lớp và cả cuộc sống nhộn nhịp bên ngoài. Bạn bè rủ đi chơi cũng… chào thua cô nàng hay ngủ như Hằng.
Một ngày 24 tiếng đồng hồ mà ngủ hơn một nửa, thậm chí 2/3 số thời gian trên. Đôi mắt lúc nào cũng lim dim, nhìn đời chỉ bằng 3/4 con mắt mà thấy buồn…
Tiến sĩ văn học Đoàn Hương trong một lần lên lớp đã phải thốt lên: Tôi chẳng thể nào hiểu nổi sinh viên bây giờ họ đọc gì. Tiểu thuyết Tố Tâm của Hoàng Ngọc Phách nằm ở khu sách đại hạ giá có 2000 đồng mà không ai ngó ngàng. Vào thời tôi, chính cuốn tiểu thuyết đó đã lấy đi bao nhiêu nước mắt của một thế hệ độc giả…
Thầy giáo dặn đọc kỹ giáo trình bài giảng, sinh viên vẫn… ngoan cố không chịu đọc với lý do không có thời gian và giáo trình khô khan, cứng nhắc.
Lớp tổ chức giao lưu đá bóng thông báo các bạn đi cỗ vũ. Trận đấu diễn ra với lượng khán giả khiêm tốn, chỉ điếm trên đầu ngón tay. Cứ kêu ca phàn nàn chưa lần nào tham gia phong trào Đoàn, Hội nhưng khi có phong trào lại không đi.
Tệ hơn các bạn sinh viên nữ còn lười cả…đi ăn cơm. Đến bữa nhờ ai mua cơm được thì tốt, không thì ăn mì tôm, đỡ mất công đi xuống căng tin.
Việc hôm nay chớ để ngày mai, sinh viên ta bây giờ có việc hôm nay là họ có thể để đến tuần sau, tháng sau, thậm chí là năm sau. Hoàn thành được thì tốt, không hoàn thành được thì chặc lưỡi: kệ, chơi cái đã !!! Đến khi “nước sôi lửa bỏng” nên mới sinh chuyện đối phó, sinh nạn tiêu cực trong thi cử. Kết quả tốt thì không sao, lỡ “sẩy” chân thì đỗ lỗi cho thầy cô giáo, đỗ lỗi cho giáo trình. Thật là đường nào cũng nói được.
Bệnh lười khiến không ít sinh viên mất đi “kháng thể”chống chọi với phong ba bão táp cuộc đời. Họ ngại khó, ngại khổ, ngại va chạm. Họ bê trễ trong học hành, trong mọi hoạt động của đời sống. Và khi ra trường sự khắc nghiệt của công việc làm họ cảm thấy ngột ngạt, thậm chí bỏ lỡ nhiều cơ hội.
Giờ cao su
Mới đây đất nước xinh đẹp Peru mở một chiến dịch “chống lại giờ cao su”, họ cho rằng đây là thói xấu ảnh hưởng tới công việc và năng suất lao động.
Ở nước ta thói quen xấu này không chỉ hình thành nơi công sở, cơ quan Nhà Nước mà ngay cả tầng lớp sinh viên tri thức cũng bị… dính.
Giờ học chính thức từ 7 giờ thì hơn 7 giờ sinh viên mới có mặt. Không biết ai chờ ai nhưng thực tế ở một số giảng đường thầy giáo “chờ” sinh viên là chuyện có thật 99,9%.
Giao lưu, hội thảo dành cho sinh viên bao giờ cũng cao su thời gian từ 30 phút đến 1 tiếng đồng hồ là chuyện… đời thường. Ai cũng nghĩ chắc họ cũng như mình, chưa ai đến đâu mà vội. Chậm một tí, muộn một tí chẳng ảnh hưởng gì đến hoà bình thế giới nên chẳng cần phải… vội.
Hình như cụm từ “thời gian cao su” đã ăn sâu vào tiềm thức của sinh viên nên chẳng ai trách được ai. Không chỉ cao su thời gian từng giờ, sinh viên bây giờ có xu hướng kéo dài thời gian từng ngày, từng tháng. Thời gian nghỉ tết tương đối dài, vậy mà ra tết một tuần rất nhiều giảng đường vắng sinh viên như Chùa Bà Đanh. Chẳng hiểu sinh viên cao su thời gian tết để đi chơi cho đã hay vì một lý do nào đó mà chỉ có sinh viên mới biết.
Thiếu tự tin
Có ý kiến cho rằng người Việt ít khi chủ động bắt chuyện, không thích trò chuyện với người lạ. Họ sẵn sàng bỏ qua nhiều cơ hội để làm quen, sinh viên cũng vậy.
Thiếu tự tin khiến sinh viên không phát huy sáng tạo cá nhân. Sẵn sàng đi theo lối mòn có sẵn, nhất là trong học tập. Đó là điều đáng phê phán.
Giảng viên giảng bài, phía dưới sinh viên nói chuyện riêng. Lúc giảng viên dành thời gian cho sinh viên thảo luận, phát biểu ý kiến thì… ngồi im. Một thực tế là sinh viên năm thứ 3, thứ 4 đại học mà còn ngại phát biểu ý kiến hoặc trình bày trước đám đông vì thiếu tự tin, thiếu thói quen suy nghĩ, đi học chỉ biết chép chính tả.
Vì thiếu tự tin mà không ít sinh viên ta khi tiếp xúc với khách du lịch nước ngoài bị “cứng lưỡi” không thốt được từ nào tử tế. May ra chỉ bi bô vài câu giới thiệu họ tên, quê quán, chỉ đường cho khách tây là cùng. Dẫu rằng thâm niên học ngoại ngữ của các bạn đâu phải tính tứng ngày mà phải mất 3 năm, 5 năm, có nơi 7 năm. Lý giải cho sự “không nói được” là vì run quá!!!
John Goodman, giám đốc chương trình đào tạo doanh nghiệp trường đại học tổng hợp nam Califomia từng phát biểu rằng: Có rất nhiều phẩm chất hình thành nên một nhà doanh nghiệp thành công, trong đó phải kể đến yếu tố: bạn có tự tin vào khả năng của mình không?
Phong cách thế hệ mới?
Sinh viên có lắm điều hay mà còn nhiều cái dở, cái xấu. Hình như ở lứa tuổi này sinh viên chưa ý thức, chưa làm chủ được bản thân nên một số sinh viên cả nam và nữ đều sống buông thả, không có trách nhiệm với tương lai.
Sinh viên nam nghiền game, chơi điện tử, say sưa với ma men suốt ngày đêm. Nhiều sinh viên nữ muốn chứng tỏ bản lĩnh nữ nhi, ta đây là sành điệu, là biết đời cũng zô, cũng uống, cũng chiến đấu đến “giọt rượu” cuối cùng.
Gần đây dư luận phản ánh nhiều tình trạng giới trẻ “chăm chỉ” đi chùa, trong đó có sinh viên. Hành vi đó là tốt, đáng khen ngợi nếu như: sinh viên ta đừng ăn mặc quá “tươi mát” làm ảnh hưởng đến chốn lình thiêng nơi cửa chùa.
Sinh viên tiếp thu ngôn ngữ một cách ồ ạt mà thiếu sự chọn lọc. Họ sẵn sàng gọi bố mẹ là ông bô bà bô, ông già bà già, gọi người yêu là lão ấy, gọi thầy giáo là ông… Thôi thì, nói theo ngôn ngữ trẻ là bó tay.
Ai cũng có tật xấu, biết mình có tật xấu là tốt, sửa tật xấu lại càng tốt hơn. Dường như sinh viên chúng ta cứ vùi đầu vào tật xấu, rủ nhau dính vào tật xấu, tuyên truyền tật xấu cho nhau. Mà chưa có ai đi tiên phong trong phong trào chống những tật xấu của mình cả. Bạn nghĩ sao về điều này?!?

BÀN VỀ 14 ĐIỀU RĂN CỦA NHÀ PHẬT

1. Kẻ thù lớn nhất của đời người là chính mình.
2. Thất bại lớn nhất của đời người là tự đại.
3. Ngu dốt lớn nhất của đời người là dối trá.
4. Bi ai lớn nhất của đời người là ghen tị.
5. Sai lầm lớn nhất của đời người là đánh mất mình.
6. Tội lỗi lớn nhất của đời người là lừa người, dối mình.
(Ở 1 bản khác, điều thứ 6 là: Tội lỗi lớn nhất của đời người là bất hiếu)
7. Đáng thương lớn nhất của đời người là tự ti.
8. Đáng khâm phục nhất của đời người là vươn lên sau khi vấp ngã.
9. Phá sản lớn nhất của đời người là tuyệt vọng.
10. Tài sản lớn nhất của đời người là sức khoẻ.
11. Món nợ lớn nhất của đời người là tình cảm.
12. Lễ vật lớn nhất của đời người là khoan dung.
13. Khuyết điểm lớn nhất của đời người là kém hiểu biết.
14. An ủi lớn nhất của đời người là bố thí.
Trích lời Kinh Phật
Cố Đại lão Hoà thượng Kim Cương Tử (1914 - 2001)
Xã hội phát triển đến mức nào đi nữa thì những giá trị truyền thống phương Đông, tức là cội nguồn văn hóa của mỗi dân tộc châu Á vẫn cần phải được bảo tồn và trân trọng. Tuy là vốn cổ, nhưng nếu xét về nhân sinh quan đối với con người hiện đại thì dường như không cổ chút nào hay nói đúng hơn là câu chữ cũ, còn ý nghĩa thực tế vẫn hoàn toàn mới mẻ.
Đây chính là điều đáng bàn luận và suy ngẫm, vì như sách Minh tâm bảo giám nhận xét: “Người xưa tuy hình dáng như thú, nhưng lòng như có Đại thánh ở trong. Người nay tuy hình dáng người nhưng lòng lại thú, biết đâu mà lường. Có lòng không có tướng, tướng sẽ tự lòng mà sinh ra. Có tướng mà không có lòng, tướng sẽ theo lòng mà mất đi”. Phải chăng, vì lẽ ấy mà vô số điều khuyên răn của các bậc tiền bối vô cùng hữu ích cho cách đối nhân xử thế của những người chịu ảnh hưởng giáo dục của Nho giáo, Phật giáo. Tựu trung lại, đó chính là những tâm bệnh như sau:

1. Không có kẻ thù nào to lớn và nguy hiểm bằng chính bản thân ta.
Tà ý xấu xa vốn là kẻ thù tiềm ẩn lớn nhất của đời người mà tự ta khó vượt qua nổi. Thật là nghịch lí khi bao khó khăn, thử thách, gian nan do khách quan mà nhờ tinh thần, ý chí quyết tâm ta đều vượt qua. Nhưng, khi trong tâm có bệnh thì lại chịu thua, như “dao sắc không gọt được chuôi” vậy. Đúng như nhận định, trong thế giới có bốn điều tự hủy hoại là: Cây nhiều hoa, quả nặng quá, sẽ gãy cành; rắn độc mang nọc độc nhưng lại bị giết để lấy nọc; kẻ làm việc nước không hiền tài, thì sẽ hại dân hại nước; kẻ làm điều bất thiện sẽ bị quả báo. Cho nên Kinh sách dạy rằng: “Sự độc ác do tâm sinh ra, sẽ quay lại tự hại bản thân mình, cũng như sắt tạo ra chất gỉ rồi chất han gỉ ấy sẽ tiêu hủy dần thân hình của sắt”. Suy nghĩ xa hơn và kĩ hơn về giáo lí ấy thì càng rõ, nếu ta không vượt qua được chính bản năng của mình thì lương tâm và trí tuệ của ta cũng sẽ bị xói mòn mục ruỗng, chẳng mấy chốc mà thành phế nhân. Ngạn ngữ vẫn cho rằng: “Tốt gỗ hơn tốt nước sơn”, nội dung bên trong hoặc phần tinh thần không nhìn thấy được ấy mới quyết định bản chất của một chính nhân thực thụ, bởi đơn giản là: “Con người biểu lộ tính ưu việt của mình ở bên trong, chỉ có con vật mới lộ ra bên ngoài thôi”!
2. Những thất bại lớn nhất của con người
đều do tính tự cao tự đại sinh ra.
Sách Cảnh hành lục cho rằng: “Sự tự mãn (tự cho mình đầy đủ) làm cho mình hư. Sự kiêu căng (tự cho mình giỏi) làm mình trở thành ngu”. Chuyện kể rằng: Có đứa con nhà giàu không coi ai ra gì, thích đứng trên cây tè xuống đầu người đi đường, ai cũng ngại nhà ấy mạnh tiền của chẳng dám nói gì. Một hôm có đoàn quan binh đi qua dưới gốc cây, tay kia tè ngay vào viên quan văn đi đầu, viên quan này gật gù khen giỏi, rồi đi tiếp. Lúc sau viên quan võ đi qua, tay kia vẫn tiếp tục tái diễn trò ấy; nhưng không ngờ viên quan võ nóng tính bèn rút kiếm ra chém phăng đầu đứa xấu chơi. Người đời thường cười tên ngu dốt và thán phục mưu sâu của viên quan văn, nhưng cái chết thì vẫn dành cho kẻ cao ngạo. Chẳng thế, những nước nông nghiệp vùng Đông Nam Á thường dùng biểu tượng cây lúa để đề cao tính khiêm nhường: khi cây mọc càng cao, càng trổ bông trĩu hạt chín vàng thì cây càng cúi thấp để tránh gió đồng ập đến. Lã Khôn thì rút ra bài học: “Khí kiêng nhất là hung hăng, Tâm kiêng nhất là hẹp hòi, Tài kiêng nhất là tự cao”. Nếu không hiểu được những điều này thì sống trên đời chẳng mấy chốc sẽ thất bại.
3. Ngu dốt lớn nhất của con người là sự dối trá.
Kinh Phật cũng liệt kê điều này vào trong 7 tội lỗi lớn nhất mà người muốn đắc đạo không được mắc phải. Tục ngữ cũng nhận định rằng: “Đường đi hay tối, nói dối hay cùng”. Trên phương diện y học thì nói dối hại tim, suy yếu phổi, vì luôn ở tâm trạng đối phó bất ổn. Xét về khía cạnh tâm, sinh lí thì nói dối bao giờ cũng tạo ra những phản ứng trái ngược trong cùng một chủ thể, khiến con người luôn bí bức vì không thể sáng tạo mãi ra những điều không có thật. Đành rằng, cuộc đời là một sân khấu lớn, nhưng không phải tất cả những nhân vật biểu diễn trong vở kịch đều là nghệ sĩ vĩ đại, thế nên mới nói đổi vai diễn thì dễ còn nhập vai chính hoặc phụ đạt yêu cầu là cả một khoảng cách. Sở dĩ phải phân tích điều này vì lắm kẻ vẫn huênh hoang và tự hào về khả năng diễn vở trắng - đen mà không biết đang tự mua dây trói mình. Châm ngôn Trung Quốc nói: “Nếu có lương tâm trong sáng cả đời bạn sẽ không phải sợ tiếng gõ cửa lúc nửa đêm”. Còn Trình Di lại đúc kết rằng: “Lấy lòng chân thật cảm động người ta, thì người ta cũng lấy chân thật mà đãi lại; lấy cách trí thuật cài đạp người ta, thì người ta cũng lấy trí thuật mà xử lại”. Nếu cứ lẩn quẩn mãi như thế, cuộc đời liệu có yên ổn và an nhàn không?
4. Nỗi bi ai lớn nhất của con người chính là lòng đố kị.
Tính ganh ghét và đố kị như một ngọn lứa nhỏ leo lét trong tâm mỗi người. Với những ai điều chỉnh được bản thân hướng thiện thì sẽ chế ngự được ngọn lửa ấy và hóa nó thành khát vọng tốt đẹp ham muốn vươn lên. Với những kẻ bản năng tầm thường thì ngọn lửa này sẽ thỏa sức cháy, thiêu rụi hết những gì gọi là nhân đức - giáo dục - văn hóa, biến người ta thành một con thú hoang lồng lộn cắn xé giành giật miếng mồi và kết cục lại bị chính ngọn lửa tham này đốt cháy thành tro bụi. Đúng là: Lòng tham thì hại mình, Sướng miệng thì tổn thân! Bệnh ghen tị luôn khiến nội tâm con người bức xúc, hậm hực, khó mà khuyên giải được nếu như không được thỏa mãn một tí chút gọi là. Thế mới biết, sự đời đâu phải chỉ con gà tức nhau tiếng gáy, mà con ngựa ghen nhau tiếng hí, con chó ganh nhau tiếng sủa, con chim đua nhau tiếng hót, còn con người thường ghen tị mà hãm hại lẫn nhau. Có lẽ nên tra lại Minh tâm bảo giám để ghi nhớ thêm một câu: “Miếng ăn sướng miệng, sẽ sinh ra bệnh tật; việc làm thỏa chí, sẽ đưa tới tai vạ; tranh hơn chạy tắt hay thành ác; nói lỡ lời đâm ra tiếng đồn đại”. Cho nên, để bệnh rồi uống thuốc sao bằng tự ngừa trước bệnh tật?
Nho giáo là một đạo học về cuộc sống có nội dung giản đơn chủ yếu thuận theo lẽ sống tự nhiên của khuôn khổ xã hội nhất định. Người có học Nho bao giờ cũng có chất nền nếp, giữ phép tắc, có lòng nhân đạo bác ái. Tuy nhiên, Nho giáo nhiều khi khó hiểu, rườm rà khiến cho người học khó theo kịp và không thể lấy mức nào để làm chuẩn mực. Chỉ có những tính chất trí tuệ và triết lí của Nho học là mang tính giáo dục lưu truyền phổ thông với tác dụng thực tiễn cao nhất, đặc biệt là về bản chất và phong cách sống của con người - đây là lĩnh vực mà cổ nhân đưa ra nhiều triết lí vô cùng sâu sắc:
5. Sai lầm lớn nhất của con người là tự đánh mất mình.
Ta chỉ là một cá thể nhỏ, một hạt cát trong vũ trụ bao la và trên hành tinh có 7 tỉ cá nhân khác, nhưng điểm khác biệt duy nhất khiến ta làm chủ được cuộc sống riêng không phải là cái tên khai sinh mà chính là sự khẳng định khác biệt với những người khác trong cá tính nhân cách, năng lực và tư duy phát triển vươn lên đa dạng. Ai cũng muốn tự khẳng định mình và càng muốn những người khác công nhận mình trong một hoặc nhiều lĩnh vực trong cuộc sống theo phương châm hiện đại: giỏi một - biết nhiều. Nhưng cũng nhiều người đã không tự chứng minh được mình mà còn đánh mất luôn cả bản thân vì những tác động khách quan bất ngờ và chủ quan không may mắn! Thường thì khách quan bị cột vào việc mất phẩm chất hoặc danh dự như “vì nghèo quá hóa liều”. Nhưng Lã Khôn cho rằng: “Nghèo không xấu, nghèo mà không có chí mới là xấu; hèn không đáng ghét, hèn mà không có tài mới đáng ghét; già không nên than thở, già mà sống thừa mới đáng than thở; chết không nên bi ai, chết mà vô bổ mới đáng bi ai”. Nhưng tội lỗi quả là sinh ra từ chỗ giàu sang vì sức mạnh của đồng tiền rất đáng kinh ngạc. Cho dù chưa phải là Tiên, Phật hay chân lí, nhưng đồng tiền cũng, làm hắc nhân tâm, vì xét từ cổ chí kim thì: “Người ngồi trên đống cát, ai cũng có thể là quân tử hiền nhân; nhưng ngồi trên đống vàng thật khó thay, đã có ai là hiền nhân quân tử đâu?”
6. Tội lỗi lớn nhất của con người là
lừa dối cả thiên hạ lẫn bản thân mình.
Dối trá với cuộc đời thì chẳng hay ho gì, bởi gieo hạt nào thì gặt quả nấy. Sách Minh tâm dạy rằng: “Độ lượng to lớn bao nhiêu thì phúc trạch càng to lớn bấy nhiêu; mưu sâu độc bao nhiêu thì tai vạ cũng sâu độc bấy nhiêu”. Nhưng khi đã tự lừa dối cả bản thân mình, thì quá tội lỗi. Nhẹ nhất là tự huyễn hoặc khả năng, bản chất của cá nhân để yên lòng tồn tại. Nặng hơn - tự cho mình là thiên tài, luôn cao giọng răn dạy cuộc đời. Nghiêm trọng nhất là tự cho mình cái quyền quyết định, hay phán xử tất cả mọi sự việc, mà mức độ này thường dẫn đến hành động oai hùng thái quá gây tổn hại đến tinh thần và tính mạng người khác. Thường thì người ta hay tự an ủi bằng những lí do không đúng sự thật về những điều xấu mình đã gây ra, cốt để yên tâm tạm thời còn phần lớn thời gian luôn cảm thấy bất an, nơm nớp. Nên Kinh thư mới nhắc: “Làm điều thành thật thì bụng yên ổn và mỗi ngày một hay. Làm điều gian dối thì bụng băn khoăn và mỗi ngày một dở”. Không tự lừa dối mình và mọi người cũng có nghĩa là phải chứng minh sự thật bằng mọi giá. Chuyện cổ kể rằng: Có người thợ đào được hòn đá bên trong có ngọc đem dâng vua, vua không tin, kết tội nói dối nên chặt chân trái. Vua sau lên ngôi, người này cũng đem ngọc đến dâng và vua cũng bảo gian dối, chặt nốt chân phải. Đời vua sau nữa lên ngôi, người thợ đến chân núi khóc suốt 3 ngày đêm đến chảy cả máu mắt. Vua đến hỏi thì người thợ nói, khóc vì ngọc mà nhầm là đá - thật mà cho là dối! Vua bèn sai đập hòn đá ra, thì quả có hòn ngọc bên trong.
7. Cuộc đời nhiều nỗi thương cảm xót xa
nhưng có lẽ con người đáng thương nhất là tự ti.
Đây là cách suy nghĩ, biểu hiện, hành động không đúng với bản chất và khả năng của mình. Biểu hiện tích cực của tự ti là thu nhỏ lại không va chạm, không bon chen, ngại đưa ý kiến, sợ phản đối trong mọi hoàn cảnh. Biểu hiện tiêu cực thì tệ hơn là luôn khúm núm, xun xoe, bợ đỡ, xu nịnh, tâng bốc ai đó để lấy chỗ dựa bởi mặc cảm: phải có bờ rào thì dây leo mới có chỗ dựa! Chuyện xưa kể: Có một tay nhà giàu nứt đố đổ vách được nhiều người trong làng tâng bốc, nịnh hót nhưng anh nông dân nghèo rớt mồng tơi bên cạnh nhà lại dửng dưng, không cần biết. Tay nhà giàu gặng hỏi, anh nông dân trả lời: Ông giàu kệ ông, tôi nghèo kệ tôi cớ gì phải xu nịnh? Tay nhà giàu hào phóng: Nếu tôi cho anh 1/2 tài sản thì anh có nịnh tôi không? Anh nông dân vẫn đáp: Nếu thế hai bên ngang hàng nhau, cần gì nịnh ai? Tay nhà giàu tức khí: Nếu cho anh tất cả tài sản thì anh có nịnh tôi không? Anh nông dân thản nhiên: Lúc ấy ông phải xu nịnh tôi mới đúng! Thực tế bây giờ cũng chứng minh rằng: Tiền bạc và địa vị tác động ghê gớm đến suy nghĩ tự ti, nếu ai không đủ cứng rắn để giải thoát khỏi nỗi ám ảnh này thật vô cùng đáng thương. Đường đời vốn không bao giờ bằng phẳng, chuyện vấp ngã hoặc trượt chân rất bình thường. Triết lí cho rằng: Mỗi lần ngã là một lần bớt dại. Điển tích thơ, ca ngợi tài ứng khẩu của “Bà chúa thơ Nôm” Hồ Xuân Hương khi ngã cơ học vẫn giải thích kiểu triết học: “Giơ tay với thử trời cao thấp/Xoạc cẳng đo xem đất ngắn dài?”. Trong cuộc sống không đơn giản như thế! Có những cú ngã vô hình tác động và ảnh hưởng sâu sắc đến tinh thần và làm suy sụp ý chí quyết tâm gượng dậy. Có thể nói, từ vị trí ngã cho đến lúc đứng dậy được phải trải qua động tác trung gian là quì gối - khom lưng. Đây cũng chính là thời điểm quan trọng nhất, nếu không đủ bản lĩnh để vươn lên thì không những chẳng đáng khâm phục mà còn vĩnh viễn tình nguyện gia nhập đội ngũ những kẻ không tiến hóa được, chỉ đi bằng đầu gối. Bởi thế, Chu Hy mới dặn rằng: “Đời suy, đạo vi, lòng ham muốn loài người đầy rẫy, không phải người cương nghị thì đứng vững sao được?”.
8. Sự mất mát lớn nhất của con người là tuyệt vọng.
Có một câu châm ngôn sống dạy rằng: “Mất xiềng xích thì được tự do, mất tiền sẽ được kinh nghiệm, mất sức thì được sung sướng nhưng đừng bao giờ mất hi vọng, mất hi vọng là mất tất cả!”. Đây đúng là chân lí thực dụng kiểu phương Tây, nhưng có một ý chính trùng với người phương Đông: Sự mất mát lớn nhất của con người là tuyệt vọng.
Không được tuyệt vọng tức là phải luôn luôn có hi vọng để sống và sống vì hi vọng. Khi ta có hi vọng vào một con người, sự việc, hoàn cảnh nào đó, cũng đồng nghĩa với việc ta đặt trọn niềm tin vào đấy để có động lực sống, do đó sự phấn đấu vươn lên sẽ mạnh mẽ và đạt hiệu quả thiết thực. Tình cảm bị tuyệt vọng sẽ tạo nên trạng thái tâm lí dở khùng, hoang mang, không biết sắp xếp mọi mặt của cuộc sống ra sao. Nếu sự nghiệp bị tuyệt vọng sẽ gây ra sự phẫn uất, chây ì với bản thân. Còn nếu tuyệt vọng với cả hai điều này thì dẫn đến kết cục bi thảm: một kẻ trắng tay thường tự kết thúc cuộc sống của mình rất nhanh. Vậy muốn giữ được hi vọng, không sa vào tuyệt vọng thì mỗi con người phải có ý chí, nghị lực, như Vương Dương Minh nhận định: “Người không có ý chí như thuyền không lái, như ngựa không cương, trôi giạt lông bông, không ra thế nào cả”.
9. Tài sản lớn nhất của con người là sức khỏe.
Người bình thường, không ai nghĩ đến sức khỏe của mình; chỉ khi nào bị tác động của bệnh tật hoặc tuổi già mới giật mình nghĩ lại, chủ yếu là cảm giác nuối tiếc. Bão Phác Tử nói: “Ai cũng muốn sống lâu mà không biết cách dưỡng sinh. Ai cũng biết ăn uống quá độ thì ốm đau mà không biết giữ miệng. Ai cũng biết tình dục quá độ thì khô héo mà không biết phòng thân”. Mạnh Tử thì cho rằng: “Dưỡng sinh không gì hay bằng ít lòng ham muốn, say mê”. Tư Mã Thiên cũng nhận xét: “Tinh thần dùng quá thời kiệt, hình thể làm quá thời mệt”. Đúng là khi đã ốm đau bệnh tật rồi thì có tặng, biếu ham muốn cũng không còn cảm hứng đón nhận nữa. Tuân Sinh Tiên lại có ý sâu xa: “Muốn cho thân không có bệnh, trước hết phải để tâm không có bệnh. Nên ít sắc dục để nuôi tinh, ít ngôn ngữ để nuôi khí, ít tư lự để nuôi thần”. Còn Danh y Tuệ Tĩnh luôn nhắn nhủ: “Bế tinh, dưỡng khí, tồn thần/Thanh tâm, quả dục, thủ chân, luyện hình” (ý là: giữ tinh, dưỡng khí, bảo tồn thần; giữ cho lòng thanh thản, hạn chế dục vọng, giữ chân khí, luyện tập thân thể).

10. Món nợ lớn nhất cuộc đời con người là tình cảm.
Trong cuộc sống còn nhiều mối liên quan, tác động đến nhau về cả vật chất và tinh thần, những món nợ tiền còn có thể trả được nhưng nợ tình thì khó khăn hơn nhiều, cho nên: Món nợ lớn nhất cuộc đời con người là tình cảm.
Kinh Lễ đặt câu hỏi: Thế nào là tình cảm con người? Mừng, giận, thương, sợ, yêu, ghét, muốn. Bảy loại tình cảm đó chẳng cần học ai cũng biết. Thế nhưng, bảy sắc tình đó chẳng phải mang đến đã cho con người ta mọi điều tốt đẹp, như sách Khuyết giới toàn thư nhận định: “Bể dục tình lấp mãi không đầy, thành sầu khổ phá mãi không tan”. Vì vậy món nợ tình cảm ở đây cần hiểu là món nợ của thương yêu, quí mến, gia ân. Nếu có điều kiện, thời gian, hoàn cảnh, cũng có thể trang trải tượng trưng để lưu lại chữ tình, nhưng cũng có nhiều tình thế khó xử không thể cân, đong, đo, đếm được, đành để kiếp sau. Một tích cổ kể câu chuyện vua muốn thử tài trí tân Trạng nguyên nên đưa ra tình huống khó xử: Trên một con thuyền bị đắm có 3 người là đức vua, thày dạy và cha đẻ đều gặp nguy hiểm đến tính mạng, vậy sẽ cứu ai trước? Nếu chủ định cứu 1 trong 3 người thì Trạng nguyên sẽ mắc 1 trong 3 tội lớn: bất trung, bất hiếu hoặc bất nghĩa. Nhưng Trạng trả lời nhanh và dứt khoát là, cứ nhảy xuống sông, quờ được ai trước thì cứu trước. Tuy cách ứng phó ngẫu nhiên rất thông minh nhưng giả thiết có chuyện này thật thì món nợ dưới sông với 2 người còn lại biết bao giờ trả xong? Chắc cũng khó khăn, trắc ẩn như chuyện của Trương Chi và Mỵ Nương: “Nợ tình chưa trả cho ai/ Khối tình mang xuống tuyền đài chưa tan!”.
11. Lòng khoan dung là quà tặng đáng giá nhất trên đời.
Thế giới có thể đại đồng về mặt lí thuyết, nhưng thực tế trên đời người không tránh khỏi va chạm, xích mích, gây ân oán to nhỏ, trên dưới, xa gần, nhằng nhịt như dây leo không thể giũ bỏ triệt để được. Vì thế tha thứ là báu vật của mọi quan hệ và: Lòng khoan dung là quà tặng đáng giá nhất trên đời.
Đức Thích Ca dạy: “Lấy oán báo oán, oán oán chất chồng; lấy ân trả oán, oán ấy tiêu tan”. Sách Luận ngữ cũng viết: “Kỷ sở bất dục, vật thi ư nhân” (Cái gì mình không muốn thì cũng đừng làm cho người khác). Phương pháp luận của Lão Tử cụ thể hơn: “Với kẻ lành, lấy lành mà ở; với kẻ chẳng lành, vẫn lấy lành mà ở. Với kẻ thành tín, lấy thành tín mà đãi; với kẻ không thành tín, vẫn lấy thành tín mà đãi”. Nghĩ kĩ thêm mới thấy, hai chữ khoan dung thốt ra nhẹ nhàng biết bao nhiêu mà thực hành lại nặng nề bấy nhiêu; bởi nếu lòng dạ hẹp hòi, không chứa nổi hai chữ ấy. Cách tốt nhất là chủ động: Không nên lấy cái hay của mình mà trách cái không hay của người. Không nên lấy cái sở trường của mình mà trách cái sở đoản của người. Khi trách người, thì đừng nên khoe mình. Tuy vậy, sách Minh tâm bảo giám viết: “Ở đời chẳng việc gì khó; không xong việc là do lòng mình không chú trọng. Thà kết ơn làm nghĩa với nhiều người, chớ nên gây oán với một người. Nên nhịn những việc khó nhịn, tha thứ những người không sáng suốt”. Lòng khoan dung không những cởi mọi ân oán, tạo nên cách sống cao thượng, mà còn chính là nguồn phúc để lại cho đời sau, vì: “Chứa vàng để lại cho con cháu chưa chắc đã giữ được, chứa sách để lại cho con cháu chưa chắc đã học được, cách để lại lâu dài cho con cháu không gì bằng chứa âm đức ở trong chỗ minh minh!”.
12. Kém hiểu biết, đó chính là khiếm khuyết lớn nhất của con người.
Khổng Tử là một bậc thầy của giáo dục. Ngài cho rằng: có được học vấn không phải là việc một sớm một chiểu, cần phải có nhiều năm thu lượm, tích lũy. Giành được học vấn như đắp hòn núi cao, từng sọt đất mà đắp ngày lại ngày bền bỉ mới thành núi. Cho nên, thành bại của học vấn trước hết là tự mình chế ngự được bản thân, phải biết cách tránh mọi diều cám đỗ trên đời, vì nếu người đọc sách còn mơ tưởng an nhàn thì không thể coi là người học chân chính. Và nếu không hoặc có học không đúng đắn thì dẫn đến kém hiểu biết, đó chính là khiếm khuyết lớn nhất của con người, không gì bổ sung, thay thế được. Đại dương kiến thức thật mênh mông, vốn hiểu biết như giọt nước dưới ánh nắng mặt trời, long lanh đấy nhưng rồi sẽ bay hơi nhanh chóng. Vì thế phải tranh thủ và tiếp nhận tích cực vốn tri thức, hiểu biết của cuộc sống, không nên phân biệt, cân nhắc cao thấp.
Khổng Tử dạy: “Tam nhân đồng hành, tất hữu ngã sư yên!” (Ba người cùng đi, tất có một người làm thầy ta được). Khổng phu tử cũng viết: “Kẻ ngốc than phiền là mọi người không hiểu hắn. Kẻ thông thái than phiền là mình không hiểu mọi người”. Như vậy có nghĩa chỉ cần lắng nghe cũng có thể thu nạp được kiến thức rồi, và nguồn kiến thức như vậy vô cùng quan trọng, như Vương Dương Minh nói: “Kiến thức là sự bắt nguồn của hành động, hành động là thành tựu của kiến thức”. Sự học của Thánh nhân chỉ có công phu là kiến thức và hành động không tách rời nhau. Vậy nên Trần My Công cho rằng: “Người ta sống trong một ngày, có được nghe một câu phải, trông thấy một điều phải, làm một việc phải, ngày ấy mới không uổng”. Danh ngôn phương Đông cho rằng: “Hoàng kim cũng có giá của nó, nhưng kiến thức học được thì vô giá và nếu như ruộng của bạn không được cày bừa thì kho vựa của bạn sẽ trống rỗng, nếu sách của bạn không được đọc thì con cháu bạn sẽ dốt nát”. Như thế đủ thấy kiến thức còn hữu dụng đến bao đời.
13. Niềm vui lớn nhất của con người chính là làm phúc.
Cuộc đời cũng còn có nhiều niềm vui và nỗi buồn, nhưng niềm vui lớn nhất của con người chính là làm phúc. Chúng ta nên chia sẻ cảnh ngộ, lòng thương cảm để giúp đỡ tinh thần hoặc vật chất cho mọi người. Làm được điều thiện cũng là một cách tích đức để lại cho con cháu, như Tử Thần ông nói: “Bình sinh làm điều lành thì trời ban thêm phúc cho mình, ví bằng ngây dại mà làm điều dữ thì phải mắc tai họa”. Còn ý tưởng của Thái Thượng Công là: “Điều họa phúc vốn không có cửa ngõ, chỉ có ta mời nó đến thôi”. Sự đền đáp việc lành dữ cũng như bóng với hình, chỉ tùy theo lòng người. Chuyện làm phúc cũng còn lấy kết quả, có thể người làm phúc không vui vẻ gì mà phải làm, cũng có khi người được làm phúc không thỏa mãn mà vẫn phải nhận, ấy là do phụ thuộc vào thái độ và cách thức thể hiện nữa. Làm phúc vì chân tâm thì cả hai bên cùng thoải mái, nhẹ lòng, hạnh phúc còn nhón tay vì điều kiện hay mưu tính thì không hề có thiện ý, tất cả những điều này phần lớn do tâm tính, hoàn cảnh sống và địa vị xã hội tạo ra. Vì thế Đông Nhạc Thánh Đế viết rằng: “Phàm người có quyền thế, không nên cậy vào quyền thế của mình; người có phúc đức may mắn, không nên tận hưởng hết cái phúc ấy; cũng như thấy kẻ nghèo hèn, chớ có khinh miệt người ta quá mức. Một ngày mình làm điều thiện, phúc tuy chưa đến nhưng cái họa đã tự bỏ đi xa; một ngày làm điều ác, cái họa dẫu chưa đến nhưng cái phúc đã tự bỏ đi xa mình rồi. Người ở đời sau mà làm điều lành thì giống như cỏ trong vườn xuân, tuy không thấy lớn nhưng ngày một dày thêm; người làm điều ác giống như viên đá mài dao, không thấy hao mòn nhưng ngày càng khuyết dần”.
14. Đau khổ lớn nhất là sự trống rỗng.
Nỗi đau đớn và dằn vặt trên đường đời cũng rất nhiều và đa dạng do những nguyên nhân khác nhau, nhưng có lẽ: Đau khổ lớn nhất đời người là sự trống rỗng.
Đó là một trạng thái vô cảm, không còn cảm nhận về buồn - vui, sướng - khổ, yêu - ghét, hay - dở. Đời sống tinh thần lúc ấy không còn gì là ham muốn nữa, thật sự giống một hòn đá lăn, đám mây trôi chứ chưa so sánh bằng thực vật, động vật, vì cây cỏ, muông thú còn có cảm xúc riêng của mình. Người rơi vào trạng thái này thường bị hụt hẫng, thất vọng hoặc tan vỡ một dự tính quan trọng hay chịu một mất mát không gì bù đắp được. Cần phải hiểu rằng, mưu tính sự việc là do con người, nhưng việc thành bại là do may rủi. Người muốn như vậy, mà trời lại không cho là như thế, do đó, đành phải chấp nhận cái đã có hay vốn có, thế mới là người hiểu cái đạo sống giữa cuộc đời: lí trí phải mạnh mẽ - hành động phải linh hoạt, như Gia Cát Khổng Minh nói cách trừ bỏ sự trống rỗng này: “Nên giữ chí thật cao xa, mến chuộng bậc hiền tài, dứt hẳn tình dục, phá tan sự ngưng trệ, khiến cho lòng mong muốn có chỗ tồn tại rõ ràng, có chỗ cảm động mà sinh ra thương mến. Giận lắm thì cũng nên duỗi, bỏ qua sự nhỏ nhặt. Rộng thăm dò học hỏi, trừ bỏ tính nghi ngờ bủn xỉn. Sao lại để tổn hại về sắc đẹp? Sao lại lo buồn về việc không thành? Nếu chí không mạnh mẽ, ý không ngoan cường khảng khái sẽ bị chìm đắm vào chỗ phàm tục, suốt đời bị trói buộc vào cõi vô hình”.
Dù sao đi nữa, tội lỗi đến đâu cũng cần phải giữ một chút nhân tính và lương tâm, chỉ có kẻ vô liêm sỉ nhất mới bán cả lương tâm và tâm hồn mình. Nên nhớ rằng: “Trước nghĩa rồi sau lợi là vinh, trước lợi rồi sau nghĩa là nhục. Vinh ấy thường thông, nhục ấy thường cùng. Kẻ thông ấy thường trị được người. Kẻ cùng ấy thường bị người trị”.
Biết được những điều khuyên răn của cổ nhân để ứng xử trên đời và sống tốt, về lí thuyết thì dễ, nhưng sử dụng những lời khuyên này thế nào cho hữu ích chỉ phụ thuộc vào bản thân mỗi người, như sách Minh tâm bảo giám dạy: “Ngàn vàng tốt chưa phải là quí. Được lời nói hay của một người còn quí hơn ngàn vàng, vì ngàn vàng dễ được, lời hay khó tìm. Tìm ở người không bằng tìm ở mình, hay chịu nghe người không bằng hay suy xét. Biết việc ít thì phiền não cũng ít. Biết người nhiều thì chuyện phải trái cũng nhiều”.
Và như thế mới cần bàn đến những lời răn của cổ nhân./.
Phạm Hùng (Sưu tầm và hiệu đính)